Het vliegtuig is een snelle, comfortabele manier van reizen en op de lift na het meest veilige transportmiddel. Goed nieuws is voor nieuwszenders veelal geen nieuws, daarom krijgen luchtvaartincidenten van de media overmatig veel aandacht. In de psychologie staat dit bekend als ‘selectieve aandacht’. Dit werkt spanningsverhogend maar zegt niets over de werkelijke stand van zaken. Elke dag stappen er wereldwijd vele miljoenen mensen in een vliegtuig. In de laatste 10 jaar zijn er wereldwijd gemiddeld 800 mensen per jaar omgekomen als gevolg van een vliegtuigongeluk. In Nederland alleen al vallen er per jaar ongeveer evenveel dodelijke verkeersslachtoffers. Een vliegtuig is een veilig vervoermidddel, ook al beleeft iemand met vliegangst dat niet zo.

Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van vliegangst. Voor sommige mensen is het verlaten van de vertrouwde omgeving al een bron van spanning. Weer anderen zijn bang voor de techniek. Een vliegtuig is een technisch ingewikkeld apparaat en mensen hebben het gevoel dat ze zich aan iets overleveren wat ze niet begrijpen. Bij bijna iedereen speelt stress een rol bij het ontstaan van vliegangst. Natuurlijk zijn er mensen die vliegangst oplopen door een incident of ander vervelend voorval dat met vliegen te maken heeft. Tenslotte kan ook een schokkende ervaring op een totaal ander gebied achteraf gerelateerd worden aan een vliegreis en zo vliegangst veroorzaken; bijvoorbeeld als er iets akeligs gebeurt op de plaats van bestemming.

Van de 100 mensen die u op een willekeurige dag kunt tegenkomen, hebben er zo’n 35 in meer of mindere mate vliegangst. Zo’n 22 van hen stappen nooit en onder geen enkele omstandigheid in een vliegtuig; de andere 13 vliegen slechts als het echt niet anders kan, en dan met grote moeite en onder veel spanning. Nog eens 10 van die zelfde 100 mensen vermijden het vliegen niet, maar zien er elke keer weer tegenop en vliegen nooit voor hun lol.

Sommige mensen vinden het niet zo’n probleem dat je niet per vliegtuig kunt reizen. Toch kan het verstrekkende gevolgen hebben. Denk bijvoorbeeld aan de zakenvrouw die een kans op promotie laat lopen omdat ze niet durft te vliegen. Of aan de vader die zijn geëmigreerde kind nooit meer ziet om dezelfde reden. Vliegangst is dus bepaald geen luxeprobleem, maar een probleem dat ons leven ingrijpend kan ontwrichten. Bij de één af en toe, bij de ander constant. Er is nog een ander argument om vliegangst niet als een luxeprobleem te zien. Veel mensen blijken ook buiten het vliegen te lijden aan één of meerdere angsten: angst voor afgesloten ruimtes, hoogtevrees, angst voor controleverlies en angst voor paniekaanvallen. Bevrijding van de vliegangst betekent vaak ook bevrijding van de angsten in andere situaties. Het overwinnen van deze barrières betekent een meer ontspannen en plezieriger leven.

Zeker! Vliegangst is, in vergelijking met veel andere psychologische problemen, zeer goed behandelbaar. Sommige mensen zijn zelf in staat hun angst te overwinnen, maar de meesten kunnen daar wat begeleiding bij gebruiken. Wat er helpt tegen vliegangst is niet voor iedereen precies hetzelfde, maar de volgende ingrediënten blijken in veel gevallen werkzaam: informatie over de luchtvaart, aanpakken van de onderliggende angsten, leren omgaan met angstaanjagende gedachten en met de lichamelijke symptomen van angst, ontspanningsoefeningen en uiteindelijk stap voor stap de confrontatie met het vliegen aangaan. Dit is, samengevat, de behandelmethode van Stichting VALK.

Dat kan; er zijn allerhande angstremmers en kalmerende middelen in de handel. Het gebruik van deze middelen heeft alleen aanzienlijke bezwaren. Ten eerste werken ze niet altijd; er zijn gevallen bekend van vliegangstigen die ondanks de medicijnen toch de hele reis lang stokstijf in hun stoel zitten, en na aankomst in het hotel instorten en de hele dag slapen. Ten tweede is iemand onder invloed van alcohol of kalmerende middelen waarschijnlijk niet in staat om adequaat te reageren mocht de situatie hierom vragen. En het derde, misschien wel het belangrijkste bezwaar: door medicijnen te gebruiken ben je bezig de controle over jezelf uit handen te geven, namelijk aan de medicijnen. Terwijl je angst alleen kunt overwinnen door die controle in eigen hand te nemen.

Bij Stichting VALK worden mensen behandeld die nog nooit gevlogen hebben en mensen die heel veel vliegen; mensen die altijd al bang waren of dat opeens geworden zijn, oude mensen en jonge mensen, mensen die niet (meer) vliegen en mensen die wel vliegen maar dan bang zijn. Kortom: alle soorten en maten van vliegangst worden bij VALK behandeld. Cliënten zijn er in alle leeftijdsgroepen. De jongste cliënt van Stichting VALK was een jongen van 8 jaar wiens ouders een huis op Curaçao hebben, en de oudste een mevrouw van 89 jaar die inmiddels haar kleinkinderen heeft bezocht in Australië. Er zijn geen verschillen in slagingskansen voor deze verschillende groepen mensen.

Veel mensen voelen zich niet op hun gemak in een lift, achter in een 3-deursauto of een volle bioscoop. Anderen vermijden deze situaties zelfs omdat ze er bang voor zijn. Dit noemen we claustrofobie: angst voor afgesloten ruimtes. Mensen met claustrofobie zijn vaak ook bang om te vliegen, omdat een vliegtuig een afgesloten ruimte is waar je ook echt niet uit kan (tenminste, tijdens het vliegen). Ook deze vorm van vliegangst is goed behandelbaar. In geval van claustrofobie zal dat het probleem zijn waar tijdens de individuele sessies in eerste instantie aan gewerkt zal worden. Met andere woorden: we zorgen eerst dat u weer redelijk ontspannen in een lift kunt zijn, en gaan daarna pas verder richting het vliegtuig.

Ontken of veroordeel de gevoelens van de ander niet (‘je moet je niet zo druk maken’, ‘het valt best mee’, ‘stel je niet zo aan’); laat merken dat u begrijpt hoe hij of zij zich voelt. Geef aandacht en laat de ander niet in de kou staan, ook al merkt u dat de angstige zich juist terugtrekt. Zorg dat uw reisgenoot zich niet in zichzelf opsluit. Laat de ander praten en moedig hem of haar aan om daarmee door te gaan. Bied iets te drinken aan; liefst water, melk of vruchtensap en geen koffie, thee of alcohol. Deze en andere tips kunt u terugvinden in het hoofdstuk ‘Voor iedereen die het beste met je voor heeft’ uit het boek: Over vliegangst en hoe je ervan afkomt.

Soms. Problemen van deze aard kunnen uiteindelijk met het verstrijken van de tijd verdwijnen. Alleen kan het heel lang duren voor dat moment aanbreekt. Als u leert om te gaan met die problemen, dan zult u ze sneller de baas zijn. Bovendien zult u zo ook leren hoe u nieuwe angstproblemen in de kiem kunt smoren.